Ըստ բառիմաստային ընդհանրությունների և քերականական յուրահատկությունների՝ գոյականները բաժանվում են հետևյալ խմբերի՝
- Հասարակ և հատուկ գոյականներ
- Թանձրացական (նյութական) և վերացական գոյականներ
- Անձ և ոչ անձ ցույց տվող գոյականներ
- Շնչավոր և անշունչ գոյականներ
Հասարակ և հատուկ գոյականներ
Այն բառերը, որոնք անվանում են առարկայի տեսակը ընդհանուր կերպով և կարող են մասնավորվել տվյալ տեսակի բոլոր առարկաների վրա, կոչվում են հասարակ գոյականներ, օրինակ` աղջիկ, մարտ, գյուղ և այլն:
Միևնույն տեսակին պատկանող, ամեն մի առանձին առարկային տրվող անունները կոչվում են հատուկ անուն կամ հատուկ գոյական, օրինակ` Աննա, Հայկ, Հայաստան, Աղստև և այլն:
Հատուկ անուններ են՝
- Անձնանունները
- Տեղանունները
- Կենդանիներին տրվող անունները
- Կազմակերպությունների, հիմնարկների, թերթերի, գրական երկերի անվանումները
Թանձրացական (նյութական) և վերացական գոյականներ
Նյութական գոյականներն անվանում են բնության մեջ առկա առարկաներ և երևույթներ՝ հող, ջուր, մարդ, անտառ…
Թանձրացական գոյականներն անվանում են բուն առարկայական աշխարհն իր ամբողջ բազմազանությամբ, բնության մեջ առկա առարկաներ և երևույթներ՝ հող, ջուր, մարդ, անտառ….
Վերացական գոյականները նյութական մարմիններ չեն անվանում, այլ ցույց են տալիս երևույթներ (բնության, հասարակական, մտավոր), բայց քերականորեն հասցված են առարկայի աստիճանի, որպես առարկա մտածված։ Վերացական գոյականներն անվանում են վերացական հասկացողություններ, որոնք մարդկային մտածողության արդյունք են՝ սեր, ատելություն, վախ, ցավ…
Անձ և ոչ անձ ցույց տվող գոյականներ
Անձ ցույց տվող գոյականները անձերի հատուկ և հասարակ անուններն են, ոչ անձ (իր) ցույց տվող գոյականն են մյուս բոլոր գոյականները։
Շնչավոր և անշունչ գոյականներ
Շնչավոր առարկա են համարվում մարդ նշանակող գոյականները, որոնք կարող են լինել՝
- հատուկ անուններ (Հռիփսիմե, Իշխան և այլն)
- հասարակ անուններ (մարդ, հայր, տղա, կին, զինվոր)
Շնչավոր առարկաները կամ անձ ցույց տվող գոյականները խոսքի մեջ գործածվելիս պատասխանում են ո՞վ, ո՞ւմ, ումի՞ց, ումո՞վ հարցերին։
Առաջադրանքներ
- Գոյականները խմբավորի՛ր` ըստ տեսակների (միևնույն բառը կարող է մի քանի խմբում լինել):
Գյուղ, ԱՄՆ, սեր, Արաքս, գայլ, խնձոր, կարոտ, մարդ, խաղալիք, շուն, Արմեն, հմայք, ընկեր, խաղաղություն, հեռախոս, մժղուկ, Դավիթ, գնդակ, Երևան, կատու, հրապուրանք, ընկերություն, սեղան, Արարատ, ուսուցիչ։
Հասարակ գոյականների խումբ՝ գյուղ, գայլ, խնձոր, մարդ, խաղալիք, շուն, ընկեր, հեռախոս, մժղուկ, գնդակ, կատու, սեղան, ուսուցիչ
Հատուկ գոյականների խումբ՝ ԱՄՆ, Արաքս, Արմեն, Դավիթ, Երևան, Արարատ
Թանձրացական գոյականների խումբ՝ մարդ, գայլ, շուն, կատու, մժղուկ
Վերացական գոյականների խումբ՝սեր, կարոտ, հմայք, խաղաղություն, հրապուրանք, ընկերություն
Անձ ցույց տվող գոյականների խումբ՝ ընկեր, ուսուցիչ
Ոչ անձ (իր) ցույց տվող գոյականների խումբ՝ գյուղ, գայլ, խնձոր, խաղալիք, շուն, հեռախոս, մժղուկ, գնդակ, կատու, սեղան
Շնչավոր գոյականների խումբ՝ Արաքս (անուն), մարդ, Արմեն, ընկեր, Դավիթ, Արարատ (անուն), ուսուցիչ
Անշունչ գոյականների խումբ՝ գյուղ, խնձոր, խաղալիք, հեռախոս, գնդակ, սեղան
Նյութական գոյականների խումբ՝ գայլ, խնձոր, շուն, մարդ, կատու, մժղուկ
2․ Յուրաքանչյուր շարքի չորս բառերն ի՞նչ ընդհանուր հատկանիշ ունեն, որ նույն շարքի մեկ բառը չունի:
աշխարհ ուրախություն հետախույզ սարդ
Նեղոս հիացմունք երգչուհի աղջիկ
աղվես մահճակալ սեր պարուհի
աթոռ խաղաղություն ուսուցիչ օդաչու
աշխատանք վայելք բժիշկ մկրատ
3․ Գրի՛ր․
- Հինգ հատուկ, հինգ հասարակ գոյական
Հատուկ գոյականներ՝ Իտալիա, Ալլա, Հնդկաստան, Արտավազդ, Թինա
Հասարակ գոյականներ՝ կին, գյուղակ, զարմիկ, տղա, մայրիկ
- Հինգ թանձրացական, հինգ վերացական գոյական
Թանձրացական գոյականներ՝ հող, անտառ, ջուր, մարդ, բույս
Վերացական գոյականներ՝ ուրախություն, կարեկցանք, սեր, հիացմունք, հիասթափություն
- Հինգ անձ ցույց տվող, հինգ իր ցույց տվող գոյական
Անձ՝ ուսուցիչ, հաղորդավար, լրագրող, ճամփորդ, աշակերտ
Իր՝ աթոռ, ժամացույց, գրիչ, ակնոց, գորգ
- Հինգ շնչավոր, հինգ անշունչ գոյական
Շնչավոր՝ մարդ, երեխա, տղամարդ, տատիկ , աղջիկ
4․ Թումանյանական հատվածներից դո՛ւրս գրիր գոյականները՝ նշելով նաև տեսակը (նաև փորձի՛ր գտնել, թե որ պատմվածքներից են հատվածները)։
Այնտեղ սարերն (հասարակ) իրար են հանդիպել, իրենց արանքում (հասարակ) մի մեծ ձոր (հասարակ) են ստեղծել, որ կոչվում է Մութը Ձոր (հատուկ) ։ Մութը Ձորը բաժանում է հայերին (անձ ցույց տվող) ու թուրքերին (անձ ցույց տվող) իրարից։ Նրա մի կողմը (հասարակ) թուրք սարվորն է իջնում, իր բինեն (հասարակ) զարկում, մյուս կողմը՝ հայը։ Բայց նրանց իգիթները (անձ ցույց տվող) գիշերվա (հասարակ) մթնով (հասարակ) էլ անցնում այս խոր անդունդը (հասարակ), իրարից ոչխար (հասարակ) են գողանում, ձի (հասարակ) կով (հասարակ) կամ գոմեշ (հասարակ) են քշում։ Նրանց հովիվները (անձ ցույց տվող) հանդերում են հասնում ու փետակռիվ (հասարակ) են անում։
Ես (անձ) իմ մանկության (վերացական) գարունները (Թանձրացական) անց եմ կացրել մեր սարերում։ Շատ էի սիրում իմ տատոնց տունը (հասարակ) ու միշտ այստեղ էի լինում։ Իմ քեռիներից (անձ) ամենից փոքրը՝ Ահմադը (հատուկ) հովիվ էր։ Նա (անձ) ինձ տանում էր, ման էր ածում գառների (հասարակ) մեջ, հետը հանդից հաղարջի կարմիր ճյուղեր (հասարակ) էր բերում ինձ համար, իսկ իրիկունները (Թանձրացական) հանում էր սրինգն (հասարակ) ու ածում։
Մի գարնան իրիկուն դռանը նստած զրույց (հասարակ) էինք անում, երբ այս դեպքը (հասարակ) պատահեց։ Էս դեպքից հետո ես չեմ մոռանում էն գարնան իրիկունը։ Ծիծեռնակը (հասարակ) բույն (հասարակ) էր շինել մեր սրահի (հասարակ) օճորքում։ Ամեն տարի (հասարակ) աշնանը գնում էր, գարնանը ետ գալի, ու նրա բունը միշտ կպած էր մեր սրահի օճորքին։
Մարիա-Թերեզա Վիրաբյան 