Ավատատիրության հաստատումը Հայաստանում, հասարակական գործընթացՄեծ Հայքի թագավորությունում/4-5-րդ դարեր/:Հայաստանում հին դարերից միջնադար անցումը տեղի էր ունենում ավատատիրական (ֆեոդալական) ուղիով։ Ավատ բառի հիմքում «ի հավատ», «հավատարմությամբ (ծառայել)» իմաստն է։
Վաղ միջնադարի Հայաստանում հաստատվում են ավատատիրական հարաբերություններ։ Ավատատիրական հարաբերություններին բնորոշ էր./առնվազն 3 բնորոշում/
Ավատատիրական հասարակությունը բաղկացած էր քաղաքացիներից և գյուղացիներից։
Ազատ էին թագավորները, նախարարները և եկեղեցական հոգևորակնությունը:
Ժողովրդի մյուս հատվածը անազատներն էին, որոնք կազմում էին բնակչության մեծ մասը։
Ազատները և անազատները միմյանցից տարբերվում էին իրենց իրավունքներով և պարտականությամբ:
4. Առավել հզոր իշխանական տոհմերը, բացի իրենց կալվածքից, ունեին նաև համապետական կարևոր պաշտոններ, որոնք կոչվում էին գործակալություններ։ Գործակալությունները պատկանում էին իշխանական տոհմերին՝ ժառանգական իրավունքով։
Նշել գործակալությունները, իրենց գործառույթները:
Թագավոր, Հազարապետ, Սպարապետ, Մարդապետ, Մեծ Դատավոր:
5. Ավատատիրության շրջանում հողը սեփականության և ժառանգականության հիմունքներով պատկանում էր միայն ազատներին։ Հողատեր լինելը իրավունքների հետ նաև մի շարք պարտականություններ էր ենթադրում հողատիրոջ համար։ Վաղ միջնադարում գոյություն ունեին հողատիրության տարբեր ձևեր, որոնք էին:
հայրենական կամ հայրենիք
6. Արշակունյաց արքայատոհմի գահակալության օրոք հայկական բանակի թիվը հասել է 100-120 հազարի։ Այն կազմված էրհեծելազորից և հետևակից։ Ազատներից բաղկացած հեծելազորը կոչվում է նաև ոստանիկ այրուձի:
Ես այս հարցին պաատասխանում եմ մուլտֆիլմը դիտելուց առաջ։
Ես գիդեի որ,քաղաքակրթությունների համալիր, որն ընդգրկել է Եգեյան ծոբն իր կղզիներով, Բալկանյան թերակղզոի հարավային մասը ու Փոքր Ասիայի արևմտյան Ափը։
ինչ նոր պատմություններ իմացար Հին Հունաստանի մասին,
ես այս հարցին պատասխանում եմ ֆիլմը դիտելուց հետո։
Ես իմացա Պարթենոնն Աթենքի գլխավոր տաճարը այս տաժարը նվիրված է քաղաքի հովանավոր Աթենաս Պալլասին: Տաճարի շինարարությունը, որը Ֆիդիասիհսկողությամբ ղեկավարել են ճարտարապետներ Իկտինոսը ու Կալիկրատեսը, ավարտվել է Մ․Թ․Ա-432 թվականին։
Ես իմացա Աստվածների ու Աստվածուհիների մասին Այդ ընտանիքի անդամներն էին Ապոլոն, Արտեմիս, Աթենաս Պալլաս, Արես, Պոսեյդոն, Հերմես, Դիոնիսոս, Դեմետրա, Պլուտոն և Պերսեփոնե աստվածներն ու աստվածուհիները։Ես երբ դիտեցի մուլտֆիլմը ես հարց տվեի թե ինչու է Աթենասի ձեռքին բու,բայց հասկացա,որ բուն իմաստուն թռչուն է։
ինչի մասին ավելին կուզեիր ուսումնասիրել
Ես կուզեի ուսումնասիրել թե ով փոխեց Հին հունաստանից Նոր հունաստան։
Ներկայացնել Արտաշես Առաջինի հողային ,վարչական ,ռազմական բարեփոխումները։ Արտաշեսի օրօք կառուցվեց նոր մայրաքաղաք՝ Արտաշատը, Մեծ հայքի զորքը, ուժեղացավ և տարածքը ավելացավ:Արտաշես առաջինի ստեղծեց սահմանաքարեր(սահմանա քարերը առանձնացնում է երկրները, նհանգները, քաղաքները, մարզերը, գյուղերը իրարից)
2.Հիմնավորել Տիգրան Մեծի հզոր արքա լինելը ։ Տիգրան մեծը շատ երկրնե է գրավել և իր հսկայական (3000000 քառակուսի կմ) պահում եր և զարգացումեր։
3.Համեմատել Արտավազդ Բ ևԱրտաշես Բ-ի գործունեությունը։
Արտավազդ Բ- Ք․ա 55-34թթ․ Արտաշես Բ- 30-20թթ․
4.Ներկայացնել Արտաշեսյան արքայատոհմի անկման 5պատճառ։ Արտավազդ 2-րդը պատերազմում մահանում է իսկ նրա քույրը՝ թագուհին հրաժարվում է թագուհու պաշտոնից և այդպես Արտաշեսյան արքայատոհմը անկում ապրեց։
5.Լրացնել իրադարձությունները։
Մ.թ.ա.190թ.-Արտաշեսյան աքայատոհմի ավարտ
Մ.թ.ա.189-160թթ-Արտաշես առաջին
Մ.թ.ա.160-115թթ.-Արտավազդ առաջին
Մ.թա.115-95թթ— Տիգրան առաջին
Մ.թ.ա.95-55թթ-Տիգրան Մեծի օրոք Մեծ Հայքի թագավորությունը հասավ իր հզորության գագաթնակետին: Պարտության մատնելով Պարթևական թագավորությանը և ստանալով Սելևկյան գահը՝ Հայաստանը կարճ ժամանակով դարձավ Առաջավոր Ասիայի հզորագույն պետությունը։
Մ.թ.ա.66-Հռոմի Հայաստանի ճակատամարտը։
Posted on
Первая морская держава. Финикия
Первая морская держава. Финикия
Древняя цивилизация Финикия занимала полоску земли вдоль восточного побережья Средиземного моря. От остальной суши с востока она была отрезана Ливанскими горами, которые местами подступали почти вплотную к берегу. По сравнению с великими державами — Месопотамией, Египтом, Персией, древним Римом — древняя Финикия была всего лишь небольшим клочком земли. Но их речь звучала в гаванях египетских городов, на берегах Сицилии, Испании, Северной Африки, в греческих портах… Финикийские корабли господствовали во всём Средиземноморье. Финикийцы дали миру алфавит, ставший основой всех существующих ныне систем письма, первоклассные морские суда и многое другое…
В чём же заключалась сила этого маленького народа?
Փյունիկիայի հնագույն քաղաքակրթությունը զբաղեցրել էր Միջերկրական ծովի արևելյան ափի երկայնքով մի շերտ: Արևելքից մնացած ցամաքը կտրված էր լիբանանյան լեռներով, որոնք տեղ-տեղ մոտենում էին ափին։ Համեմատած մեծ տերությունների՝ Միջագետքի, Եգիպտոսի, Պարսկաստանի, Հին Հռոմի հետ, Հին Փյունիկիան ընդամենը մի փոքրիկ հողակտոր էր։ Բայց նրանց ելույթը հնչեց եգիպտական քաղաքների նավահանգիստներում, Սիցիլիայի, Իսպանիայի, Հյուսիսային Աֆրիկայի ափերին, հունական նավահանգիստներում ….Փյունիկյան նավերը գերիշխում էին ողջ Միջերկրական ծովում։ Փյունիկեցիները աշխարհին տվեցին այն այբուբենը, որը դարձավ բոլոր գոյություն ունեցող գրային համակարգերի հիմքը, առաջին կարգի ծովային նավերը և շատ ավելին …
Առավոտ էր արթնացա գնացի Շամիրամի ջրանցքից ,որպեսզի խմեմ ջուր։Շատ լավ էր անցնում ժամանակը ես երեխաների հետ խաղում էի Մհերի դռան առաջ։Հետո մենք երեխաներով որոշեցինք գնալ և բանվորներին օգնել պարիսպների հարցում։Հետո մեզ Մենուա 1-ինը կանչեց և պարգեւատրեց,նրա համար,որ մենք օգնել էինք բանվորներին։Մենք ցրվեցինք տներով,որ ուտենք հաց։Մենք սիրում ենք մեր թագավորին և երկրին։
Как удалось объединить в могучую империю царства Верхнего и Нижнего Египта? Ученые полагают, что нашли ответ на этот вопрос.
О древнем Египте известно многое, но процесс самого его возникновения понятен плохо. Главные спорные вопросы: каким образом на Ниле сначала появились, а потом слились в единую державу два самостоятельных царства, Верхний и Нижний Египет? Важный ключ к тайне дает схематическое изображение на скале скорпиона (см. ниже изображение), возможно, нацарапанное участвовавшим в сражении воином. Сам этот символ и рассказанная им история, похоже, выводят нас на правителя, которого принято называть «царем Скорпионом».
К 5000 до н.э. предки египтян жили в маленьких деревнях там, где сейчас пустыня, а тогда была саванна. Вокруг хватало небольших озер, откуда в сезон дождей вытекало множество впадавших в великий Нил речушек (вади). Среди наскальных рисунков той эпохи встречаются изображения бегемотов и крокодилов. По тем местам, где сейчас сухие ущелья, плавали лодки с людьми и товарами. Каждая деревня была крошечным государством, часто с собственным божеством, а точнее, тотемом — животным или растением. Такие изображения археологи находят на раскопанных культовых предметах и керамике. Вполне вероятно, что разнообразие этих тотемов легло в основу сложного древнеегопетского пантеона, включавшего множество зооморфных ботов.
Символ единства. Тысячи лет у фараонов было две короны: белая, в виде кегли, и красная, похожая иа ковш, — Верхнего и Нижнего Египта соответственно. Их носили по одной или друг на друге, как бы подчеркивая этим один из царских титулов – «Правитель двух стран». Но кто же объединил под своей властью Египет?
Борьба за усыхающий Нил
К середине IV тысячелетия до н.э. существовало множество во таких «деревень-государств» Стычки из-за земли заставляли их объединяться в союзы — около 20 возникло в Нижнем Египте, т.е. в зоне нильской дельты, и 22 — в Верхнем.
Тогда же Верхний Египет столкнулся с экологическим кризисом — настолько серьезным, что он мог вполне привести к войнам, завершившимся объединением страны. Геологические данные говорят о начавшемся пересыхании мелких водоемов — ландшафт, особенно восточнее Нила, до сих пор изрезан бывшими речными руслами. Очевидно, это стало вызывать нехватку продовольствия. Люди были вынуждены переселяться в долину самой великой реки, а также продвигаться на север, в дельту, где неизбежно сталкивались с жителями деревень Нижнего Египта.
Արդեն Հայերեն Թարգմանած
Վերին և Ստորին Եգիպտոս
Ինչպե՞ս կարողացաք միավորել Վերին և Ստորին Եգիպտոսի թագավորությունները հզոր կայսրության մեջ: Գիտնականները կարծում են, որ գտել են այս հարցի պատասխանը:
Հին Եգիպտոսի մասին շատ բան է հայտնի, բայց դրա ծագման գործընթացը վատ է հասկացված: Հիմնական հակասական հարցերը. ինչպե՞ս երկու անկախ թագավորությունները՝ Վերին և Ստորին Եգիպտոսը, սկզբում հայտնվեցին Նեղոսի վրա, այնուհետև միավորվեցին մեկ տերության մեջ: Առեղծվածի կարևոր հուշումը գալիս է կարիճի ժայռի սխեմատիկ գծագրից (տես ստորև բերված պատկերը), որը, հնարավոր է, գծագրված է մարտիկի կողմից, ով կռվել է: Այս խորհրդանիշն ինքնին և նրա պատմած պատմությունը, կարծես, մեզ տանում են դեպի տիրակալը, որին սովորաբար անվանում են (Արքա Կարիճ):
Մ.թ.ա. 5000 թ եգիպտացիների նախնիները ապրում էին փոքր գյուղերում, որտեղ այժմ անապատ կա, իսկ հետո կար սավաննա: Շուրջը բավական փոքր լճեր կային, որոնցից, անձրևոտ եղանակին, շատ գետեր (վադիներ) հոսում էին դեպի մեծ Նեղոս: Այդ դարաշրջանի ժայռապատկերների շարքում կան գետաձիերի և կոկորդիլոսների պատկերներ։ Այն վայրերում, որտեղ այժմ կան չոր կիրճեր, նավակներ էին շրջում մարդկանցով և ապրանքներով: Յուրաքանչյուր գյուղ մի փոքրիկ պետություն էր, հաճախ ՝ իր աստվածությամբ, իսկ ավելի ճիշտ ՝ տոտեմ ՝ կենդանի կամ բույս: Հնագետները նման պատկերներ են գտնում պեղված պաշտամունքային իրերի և կերամիկայի վրա: Հավանական է, որ այս տոտեմների բազմազանությունը հիմք է հանդիսացել հին եգիպտական բարդ պանթեոնի համար, որը ներառում էր բազմաթիվ զոմորֆիկ ռոբոտներ:
Միասնության խորհրդանիշ: Հազարավոր տարիներ փարավոններն ունեին երկու թագ ՝ սպիտակ ՝ քորոցի տեսքով, և կարմիր ՝ դույլի նման, համապատասխանաբար ՝ Վերին և Ստորին Եգիպտոսներից: Նրանք հագնում էին մեկ առ մեկ կամ մեկը մյուսի վրա, կարծես շեշտը դնում արքայական կոչումներից մեկի վրա ՝ «Երկու երկրների տիրակալ»: Բայց ո՞վ միավորեց Եգիպտոսը իր իշխանության ներքո:
Պայքար Նեղոսի չորացնելու համար
IV-րդ հազարամյակի կեսերին: շատ էին նման «գյուղ -պետությունները»: Հողի շուրջ բախումները ստիպեցին նրանց միավորվել միությունների մեջ. մոտ 20 -ը ծագեցին Ստորին Եգիպտոսում, այսինքն. Նեղոսի դելտայի գոտում, իսկ 22 -ը ՝ Վերին:
Միևնույն ժամանակ, Վերին Եգիպտոսը բախվեց բնապահպանական ճգնաժամի `այնքան լուրջ, որ այն կարող էր հանգեցնել պատերազմների, որոնք ավարտվեցին երկրի միավորումով: Երկրաբանական տվյալները ցույց են տալիս ծանծաղ ջրային մարմինների չորացման սկիզբը. լանդշաֆտը, հատկապես Նեղոսից արևելք, դեռևս խճճված է նախկին գետային ջրանցքներով: Ակնհայտ է, որ դա սկսեց սննդի պակասի պատճառ դառնալ: Մարդիկ ստիպված էին շարժվել դեպի ամենամեծ գետի հովիտը, ինչպես նաև շարժվել դեպի հյուսիս դեպի դելտա, որտեղ նրանք անխուսափելիորեն հանդիպել էին Ստորին Եգիպտոսի գյուղերի բնակիչներին:VII,VIII,X,Միևնույն ժամանակ, Վերին Եգիպտոսը բախվեց բնապահպանական ճգնաժամի `այնքան լուրջ, որ այն կարող էր հանգեցնել պատերազմների, որոնք ավարտվեցին երկրի միավորումով: Երկրաբանական տվյալները ցույց են տալիս ծանծաղ ջրային մարմինների չորացման սկիզբը. լանդշաֆտը, հատկապես Նեղոսից արևելք, դեռևս խճճված է նախկին գետային ջրանցքներով: Ակնհայտ է, որ դա սկսեց սննդի պակասի պատճառ դառնալ: Մարդիկ ստիպված էին շարժվել դեպի ամենամեծ գետի հովիտը, ինչպես նաև շարժվել դեպի հյուսիս դեպի դելտա, որտեղ նրանք անխուսափելիորեն հանդիպել էին Ստորին Եգիպտոսի գյուղերի բնակիչներին:
Կրոնական գիտակցության հիմնական հատկանիշը հավատն է գերբնականի նկատմամբ, որը դրսևորվում է գերբնական էակների (աստվածներ, ոգիներ ), բնական երևույթների միջև գերբնական կապերի (մոգություն, տոտեմիզմ), նյութական իրերի գերբնական հատկությունների (ֆետիշիզմ) գոյության ընդունմամբ, դրանց նկատմամբ հուզական վերաբերմունքով և պրակտիկ պատրանքային փոխհարաբերությամբ:
Կրոնական պաշտամունքի առարկան գերբնականն է: Պաշտամունքային գործունեության տարրերն են՝ ծեսը, կրոնական տոները, զոհաբերությունը: Կրոնական կազմակերպությունը որոշակի դավանանքի տեր մարդկանց միավորումն է: Նախնադարում կրոնական խումբը համընկել է ցեղի կամ տոհմի հետ: Դասակարգային հասարակությունում[MK1] ցեղային պաշտամունքը փոխարինվել է պետականով, իսկ առանձին կրոնական միավորումները՝ եկեղեցով: էթնիկական հանրությունների ընդգրկման սահմանները նկատի ունենալով՝ կրոնը կարելի է դասակարգել. 1. տոհմացեղային կամ նախնադարյան հասարակության իշխող կրոններ (մոգություն, տոտեմիզմ, ֆետիշիզմ, անիմիզմ ) 2. ազգային կամ մեկ էթնիկական կազմավորմանը վերաբերող կրոններ (հուդայականություն, հինդուիզմ, շայնիզմ ) 3. համաշխարհային կրոններ (բուդդայականություն, քրիստոնեություն, մահմեդականություն):
Կրոնի ծագումը-Կրոն բխել է համաշխարհային ոգուց, անհատի ներքին ապրումներից ու պահանջներից, հանգեցվել անհատական կամ կոլեկտիվ մտածողության ( Պլատոն, Հեգել, Է. Թեյլոր, Հ. Սպենսեր, Է. Դյուրկհեյմ, Ու. Ջեմս, Զ. Ֆրեյդ): Կրոնը առաջացել է բնական և հասարակական ուժերի դեմ նախնադարյան մարդու պայքարի հարաբերական անզորությամբ: Չկարողանալով բացատրել իրական երևույթները՝ մարդը մտացածին կապեր ու գերբնական հատկություններ է հաստատել այնտեղ, ուր իշխում են օբյեկտիվ օրինաչափությունները: Կրոնական պատկերացումների առաջացման համար էական ազդեցություն են ունեցել նաև մարդկային հույզերն ու ապրումները (սարսափ, վախ, միայնություն, դժբախտություն):
Հայկական լեռնաշխարհում հնագույն պետական կազմավորումների մասին հիշատակություններ են տալիս հարևան ժողովուրդների սկղբնակղբոյւրները, մասնավորապես շումերական, աքքադական և խեթական արձանագրությունները, ինչպես նաև Աստվածաշունչը:
Ըստ սկզբնաղբյուրների՝ լեռնաշխարհում պետականության ձևավորման գործընթացը սկսվել է դեռ մ.թ.ա III հազարամյակից և իր գագաթնակետին է հասել մ.թ.ա. I հազարամյակի սկզբներին:
Հայասաան, որովհետև այնտեղ կար գիր, դիցարան,մեծ բանակ և այնտեղ ամեն ինչ շատ զարգացած էր այդ ժամանակի համար։
Արատտա/պատմել/
Հայաստանի Ք.ա. III-II հազարամյակների պատմության լուսաբանման համար անգնահատելի տեղեկություններ են հաղորդում Միջագետքի հնագույն` շումերական և աքքադական գրավոր հուշարձանները: Շումերները` աշխարհի առաջին քաղաքակրթություններից մեկի ստեղծողները, մինչև Հարավային Միջագետքը յուրացնելը բնակվել են Միջագետքի հյուսիսային և Հայկական լեռնաշխարհի հարավային շրջաններում: Հեռանալով այնտեղից` նրանք երկար ժամանակ պահպանել են կապը լեռնաշխարհի հետ: Այդ իսկ պատճառով մեր լեռնաշխարհի մասին ամենավաղ հիշատակությունները գտնում ենք շումերական գրավոր հուշարձաններում: Շումերները ստեղծեցին առաջին սեպագիրը, որը Ք.ա. III հազարամյակի երկրորդ կեսին նրանցից փոխառեցին սեմական ծագում ունեցող աքքադացիները, իսկ հետագայում այն լայն տարածում ստացավ Առաջավոր Ասիայի երկրներում, այդ թվում` Վանի թագավորությունում: Շումերական բնագրերում հիշատակվում է Արատտա երկիրը: Արատտան Հայկական լեռնաշխարհի մինչ օրս հայտնի առաջին վաղ պետական կազմավորումն է: Նրա մասին տեղեկությունները վերաբերում են Ք.ա. XXVIII-XXVII դարերին: Ի՞նչ են պատմում շումերական աղբյուրներն Արատտա երկրի, նրա տեղադրության, պետական կառուցվածքի, տնտեսության, մշակույթի և այլ հարցերի մասին: Հերոսավեպում Արատտան հիշատակվում է որպես բարձր լեռնային երկիր: Արատտայից Շումեր գնում էին գետով: Ուրուկ քաղաքով հոսող միակ գետը Եփրատն է, որի ավազանում միակ լեռնային շրջանը Հայկական լեռնաշխարհն է: Հետևաբար Արատտան, անկասկած,գտնվել է Հայկական լեռնաշխարհում: Այդ են վկայում նաև Շումերից Արատտա ճանապարհին հիշատակվող տեղանունները: Դրանցից է, օրինակ, Զամուա երկիրը: Վերջինս Ուրմիո լճի հարավում էր (ասորեստանյան աղբյուրներում Ուրմիո լիճը կոչվում է ), հետևաբար շարունակելով Շումեր-Զամուա գիծը` \ դուրս կգանք Հայկական լեռնաշխարհ: Հայտնի է, որ Հայկական լեռնաշխարհի հետ էր կապվում իմաստության և տիեզերական ջրերի աստված Հայ(ա)ի պաշտամունքը, որի որդի Հայկն Արատտայի հովանավոր աստվածն էր: Արատտան եղել է աստվածապետական (կրոնապետական կամ թեոկրատական) կարգերով երկիր: Դա պետական կառավարման այն ձևն է, որում և´ աշխարհիկ, և´ հոգևոր ողջ իշխանությանը տիրում էր հոգևոր դասը, որն էլ Աստծո անունից իրականացնում էր իշխանությունը: Արատտայի արքան միաժամանակ երկրի գերագույն քուրմն էր: Երկրի ճակատագրին վերաբերող կարևոր հարցերի լուծման համար քրմապետ-արքան գումարում էր ավագների ժողով: Հիշատակվում է երկրի գլխավոր տնտեսական պաշտոնյան, որը կոչվում էր : Արատտայում հիշատակվում են նաև տնտեսական ոլորտի պաշտոնյաներ` հարկահաններ, վերակացուներ, ինչը խոսում է երկրում արդեն որոշակի զարգացում ստացած պետական համակարգի մասին: Մեզ են հասել տեղեկություններ նաև Արատտայի և Շումերի տնտեսական հարաբերությունների մասին: Արատտացիները հացահատիկ և այլ երկրագործական ապրանքներ են ներմուծել և փոխարենը արտահանել մետաղներ ու թանկարժեք քարեր: Բացի դրանից, հարավ են ուղարկել նաև շինարարական հումք`: Շումերում որպես քաշող ուժ և փոխադրամիջոց օգտագործվել են ավանակները, Արատտայում` ձիերը: Ձիերի կիրառումը տնտեսության մեջ և ռազմարվեստում բերեց աննախադեպ առաջընթացի: Շումերական բնագրերը տեղեկություններ են պահպանել Արատտայի բանակի և պարսպապատ մայրաքաղաքի մասին: Դրանցից մեկի համաձայն` շումերական բանակը պաշարում է Արատտայի համանուն մայրաքաղաքը, սակայն մեկ տարի պաշարելով` չի կարողանում գրավել. …Արատտայի մասին կարևորագույն տեղեկություններից մեկն Արատտայում սեփական գրի գործածության փաստն է, ինչն ապացուցվում է նաև Հայկական լեռնաշխարհից հայտնաբերված Ք.ա. III հազարամյակի մեհենագիր հուշարձաններով, որոնք դեռևս վերծանված չեն: Ք.ա. XXVIII-XXVII դարերում Արատտայից Շումեր էին գնում ճարտարապետներ այնտեղ մեծ շինություններ կառուցելու նպատակով: Ք.ա. XXVI-XXV դարերով թվագրվող բնագրերում Միջագետքում բնակություն հաստատած սուբարեցիները հիշատակվում են որպես դպիրներ, դպրապետեր, հացթուխներ, հացթուխապետեր, դարբիններ, այգեպաններ և այլն: Հետաքրքիր է նաև այն փաստը, որ Արատտայի հիշատակության ժամանակաշրջանում Հայկական լեռնաշխարհը միավորված էր մեկ մշակութային գոտում,որը հնագիտական գրականության մեջ ընդունված է կոչել Հայաստանի վաղբրոնզիդարյան մշակույթ:
Կրոնական գիտակցության հիմնական հատկանիշը հավատն է գերբնականի նկատմամբ, որը դրսևորվում է գերբնական էակների (աստվածներ, ոգիներ ), բնական երևույթների միջև գերբնական կապերի (մոգություն, տոտեմիզմ), նյութական իրերի գերբնական հատկությունների (ֆետիշիզմ) գոյության ընդունմամբ, դրանց նկատմամբ հուզական վերաբերմունքով և պրակտիկ պատրանքային փոխհարաբերությամբ:
Կրոնական պաշտամունքի առարկան գերբնականն է: Պաշտամունքային գործունեության տարրերն են՝ ծեսը, կրոնական տոները, զոհաբերությունը: Կրոնական կազմակերպությունը որոշակի դավանանքի տեր մարդկանց միավորումն է: Նախնադարում կրոնական խումբը համընկել է ցեղի կամ տոհմի հետ: Դասակարգային հասարակությունում ցեղային պաշտամունքը փոխարինվել է պետականով, իսկ առանձին կրոնական միավորումները՝ եկեղեցով: էթնիկական հանրությունների ընդգրկման սահմանները նկատի ունենալով՝ կրոնը կարելի է դասակարգել. 1. տոհմացեղային կամ նախնադարյան հասարակության իշխող կրոններ (մոգություն, տոտեմիզմ, ֆետիշիզմ, անիմիզմ ) 2. ազգային կամ մեկ էթնիկական կազմավորմանը վերաբերող կրոններ (հուդայականություն, հինդուիզմ, շայնիզմ ) 3. համաշխարհային կրոններ (բուդդայականություն, քրիստոնեություն, մահմեդականություն):
Կրոնի ծագումը-Կրոն բխել է համաշխարհային ոգուց, անհատի ներքին ապրումներից ու պահանջներից, հանգեցվել անհատական կամ կոլեկտիվ մտածողության ( Պլատոն, Հեգել, Է. Թեյլոր, Հ. Սպենսեր, Է. Դյուրկհեյմ, Ու. Ջեմս, Զ. Ֆրեյդ): Կրոնը առաջացել է բնական և հասարակական ուժերի դեմ նախնադարյան մարդու պայքարի հարաբերական անզորությամբ: Չկարողանալով բացատրել իրական երևույթները՝ մարդը մտացածին կապեր ու գերբնական հատկություններ է հաստատել այնտեղ, ուր իշխում են օբյեկտիվ օրինաչափությունները: Կրոնական պատկերացումների առաջացման համար էական ազդեցություն են ունեցել նաև մարդկային հույզերն ու ապրումները (սարսափ, վախ, միայնություն, դժբախտություն):
Ինչ եմ ես պատմել
Կրոնական գիտակցության հիմնական հատկանիշը հավատն է գերբնականի նկատմամբ:Դասակարգային հասարակությունում ցեղային պաշտամունքը փոխարինվել է պետականով, իսկ առանձին կրոնական միավորումները՝ եկեղեցով:Կրոնական պատկերացումների առաջացման համար էական ազդեցություն են ունեցել նաև մարդկային հույզերն ու ապրումները Օրինակ.՝ դժբախտություն,սարսափ:Նախնադարում կրոնական խումբը համընկել է ցեղի կամ տոհմի հետ:
Մարիա-Թերեզա Վիրաբյան 